Nagranie i zdjęcia z sesji
 

Dokonująca się w Polsce transformacja energetyczna jest elementem większej całości, częścią procesów globalnych, których rozwój został jeszcze przyspieszony wojną w Ukrainie. Europejski Zielony Ład kreuje procesy transformacyjne w wielu obszarach, wśród których energetyka zajmuje szczególnie ważne miejsce. Istnieje realna szansa pozytywnych efektów transformacji, lecz zależy to w największym stopniu od przyjętej strategii postępowania.

Fot. Mateusz Wójtów

W dyskusji panelistów na wyżej zarysowany temat pojawiły się następujące najważniejsze wątki tematyczne.

1. Niezbędnym warunkiem sukcesu procesu przemian energetycznych jest umowa społeczna sformalizowana w postaci kodeksu transformacji energetycznej z dwoma podstawowymi ścieżkami. Pierwsza to prawo elektryczne dla elektroprosumeryzacji kraju, a druga – istniejące prawo energetyczne wchodzące w tryb wygaszania.

2. Ważną rolę w transformacji energetycznej odgrywają instytucje wspierające działania różnych uczestników tego procesu, szczególnie innowatorów (np. NCBiR, NFOŚ itp.). Jest wiele przykładów dobrego wykorzystania różnych form pomocy. Warto także rozważyć inne formy wsparcia, np. ulgi podatkowe.

3. Energetyka małoskalowa, społeczna, klastrowa (zjawisko funkcjonuje również pod innymi nazwami) jest bytem już istniejącym na rynku energii, powszechnie akceptowanym i wspieranym przez postęp technologiczny, w tym rewolucję przemysłową 4.0. Z teoretycznej koncepcji przekształciła się w strukturę rynkową, a obecnie organizuje się na wysokim poziomie (np. linia bezpośrednia, cable pooling) i jej pozycja stale rośnie, co często prowadzi do konfrontacji z energetyką zawodową. Przechodzimy powoli do fazy wzajemnej asekuracji dwóch istniejących równolegle systemów – schodzącego (energetyka wielkoskalowa) i nowo tworzonego (rozproszone zasoby energetyczne). Ten ostatni wspiera energetykę zawodową w koniecznych sytuacjach. Współistnienie dwóch systemów w dłuższej perspektywie czasowej może doprowadzić do wykształcenia nowych, jeszcze nieistniejących technologii (np. wielkoskalowe sezonowe magazyny energii). Możliwe, że osiągnięty zostanie pewien stan równowagi pomiędzy systemami, dla którego punktem podparcia stanie się powstająca w Polsce (jak na razie tylko deklaratywnie) energetyka jądrowa. Powinna ona w przyszłości zastąpić funkcjonujące obecnie w podstawie źródła węglowe. Powinna – co nie oznacza, że tak się stanie. W przypadku energetyki jądrowej kluczowy jest czas realizacji inwestycji. Znacznie wcześniej niż systemowe elektrownie jądrowe mogą powstać SMR i mikroreaktory. Te ostatnie wraz z energetyką rozproszoną stwarzają szansę na wypełnienie prognozowanego na przełomie lat 20. i 30. deficytu mocy wytwórczych w Polsce (6–11 GW).

4. Ważną rolę w rozwoju energetyki rozproszonej może odegrać przemysł, szczególnie energochłonny, odpowiedzialny za prawie 20% zużycia energii w Polsce. Grupuje on nowoczesne firmy funkcjonujące na rynkach międzynarodowych i ma wiele do zaoferowania w procesie transformacji, np. kapitał inwestycyjny, kompetencje w obszarze energetyki, duże tereny poprzemysłowe do wykorzystania pod nowe źródła oraz lokalną konsumpcję energii. Nie bez znaczenia jest wynikająca z potrzeb konkurencyjnego rynku konieczność wytwarzania produktów o małym śladzie węglowym. Jednocześnie przemysł ten oczekuje bezpieczeństwa w dostawie energii elektrycznej, zagwarantowania konkurencyjnej ceny w skali międzynarodowej, przejrzystego i sprzyjającego prawa (np. linia bezpośrednia), także w formie specjalnych ustaw. Nie bez znaczenia jest zapotrzebowanie na nowe technologie i innowacyjne rozwiązania, zwłaszcza w obszarze energii cieplnej (lecz nie tylko), której w tym sektorze jest szczególnie dużo.

5. Nie docenia się dotychczasowych dokonań operatorów sieci dystrybucyjnych, a są one znaczące. Przykładowo: przyłączenie w ostatnim czasie 10 GW w nowych rozproszonych źródłach; szybka (30 dni) procedura przyłączenia źródeł „na zgłoszenie”; ponad dwuipółkrotny wzrost w ostatnich dwóch latach liczby wydanych warunków przyłączenia dla wytwórców energii – to setki tysięcy nowych umów przyłączenia. Ważnym faktem jest podpisanie w listopadzie tego roku Karty Efektywnej Transformacji Sieci Dystrybucyjnych Polskiej Energetyki jako instytucyjnego zobowiązania Prezesa URE i operatorów sieciowych do podjęcia działań na rzecz „sieciowej” transformacji energetycznej. Karta jest wyrazem zrozumienia tego, że rozwój rozproszonych źródeł energii wymaga czasu i kapitału na niezbędną rozbudowę i modernizację sieci. Dokument już teraz daje nadzieję na zwiększenie – w procesie zatwierdzania taryf – kapitału inwestycyjnego OSD. Tempo rozwoju energetyki rozproszonej powinno być dostosowane do bieżących możliwości technicznych sieci i w żadnym przypadku nie może stwarzać sytuacji niebezpiecznych dla pracy systemu elektroenergetycznego.