Nagrania i zdjęcia z sesji Relacje z pozostałych sesji
Zapraszamy do zapoznania się z relacją z sesji tematycznej ST16: Energetyka rozproszona a bezpieczeństwo energetyczne.
Tematem głównym sesji ST16 było bezpieczeństwo infrastruktury energetycznej oraz jego zagrożenia. Koordynatorem sesji był Mariusz Ruszel z Instytutu Polityki Energetycznej im. I. Łukasiewicza, a jednocześnie profesor Politechniki Rzeszowskiej. W grupie prelegentów znaleźli się: Rafał Pikus – główny specjalista kontroli państwowej w Departamencie Gospodarki, Skarbu i Prywatyzacji NIK, Marek Jedziniak – kierownik ds. badań i rozwoju w Biogas System SA, Jarosław Cymerski z Polskiego Towarzystwa Bezpieczeństwa Narodowego, Jan T. Duda – przewodniczący Sejmiku Województwa Małopolskiego, Jacek Czech z AGH w Krakowie, Andrzej Piotrowski z NucTherm oraz Anna Bałamut – ekspertka Instytutu Polityki Energetycznej im. I. Łukasiewicza.
Jako pierwszy głos zabrał Rafał Pikus, który przedstawił aktualny stan infrastruktury energetycznej w Polsce. Podkreślił, że jej napowietrzna część jest już przestarzała i podatna na częste awarie. Z tego samego powodu ograniczona jest możliwość przyłączania do sieci nowych źródeł energii, w tym odnawialnych, takich jak fotowoltaika. Kolejne problemy techniczne wynikają z oddziaływania czynników klimatycznych, na przykład porywistego wiatru. Musimy stawić czoła tym wyzwaniom, jeśli Polska ma sprostać rosnącym potrzebom energetycznym oraz umożliwić efektywne wykorzystanie zielonej energii w systemie elektroenergetycznym.
Marek Jedziniak poruszył temat wzrastającego zainteresowania wykorzystaniem biometanu. Zwrócił uwagę, że mimo istnienia sprawnych biometanowni, w Polsce wciąż brakuje technologii efektywnego pozyskiwania tego surowca. Wskazał na sukcesy sąsiednich krajów w tym obszarze, zwłaszcza na działania Niemiec, a także Litwy i Ukrainy. Prelegent postulował wprowadzanie metanu do gazociągów oraz wyróżnił trzy kategorie obiektów, które powinny tworzyć system: biogazownie w obecnym kształcie, biometanownie i biowodorownie. Przedstawiciel Biogas System wskazał na problem ograniczeń przestrzennych sieci gazociągów w Polsce, które koncentrują się głównie wokół dużych aglomeracji. Obszary o wysokim potencjale produkcji biogazu czy biometanu, takie jak regiony rolnicze, często nie posiadają do nich dostępu. Zauważył również, że liczba punktów, w których można wtłoczyć biometan do sieci, jest zbyt mała, a te, które istnieją, znajdują się zazwyczaj w pobliżu dużych miast, a nie w rejonach produkcji biometanu. Jednym z paradoksów, na które zwrócił uwagę, jest status odnawialnego źródła energii. Ze względu na różną kaloryczność, do biometanu często dodawany jest propan, co uniemożliwia uznanie go za gaz odnawialny. Podobno w tej sprawie trwają już jednak prace ministerialne. Ostatnim wymienionym przez Jedziniaka problemem jest brak gazociągów wodorowych, który rodzi pytania o sposób transportu i wykorzystania wodoru w przypadku jego produkcji. Prelegent podkreślił, że to obszar wymagający pilnego rozwoju w Polsce. Ponownie przywołał Niemcy, tym razem jako przykład efektywnego lokalnego wykorzystania wodoru, który coraz częściej zasila tam komunikację miejską.
Jarosław Cymerski skupił się na temacie modernizacji i finansowania infrastruktury energetycznej, kładąc przy tym nacisk na zwiększenie odporności obiektów krytycznych. Jego zdaniem polski przemysł ma ogromny potencjał rozwojowy, a okoliczności również są sprzyjające: istnieją odpowiednie środki finansowe, zasoby społeczne oraz zaplecze sektora badawczo-rozwojowego. Ten potencjał należy wykorzystać do budowania systemu odporności infrastruktury. Zaznaczył, jak ważne jest prowadzenie badań i rozwój technologiczny, aby Polska nie była jedynie odbiorcą produktów z innych krajów, ale by stała się niezależnym twórcą i liderem w tej dziedzinie. W dalszej części swojej wypowiedzi Cymerski wskazał różnorodne zagrożenia, jak choćby zjawiska pogodowe i ataki hybrydowe, które mogą zakłócić płynne funkcjonowanie infrastruktury. Przestrzegł, że Polska musi być przygotowana na podobne scenariusze, jakie obserwujemy w przypadku rosyjskich ataków na systemy ukraińskie. Jego zdaniem dla zapewnienia bezpieczeństwa potrzeba odpowiednich regulacji prawnych oraz intensyfikacji współpracy na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym.
Budowa odporności systemu infrastruktury krytycznej wymaga synergii potencjałów przemysłu, finansów, społeczeństwa i badań naukowych – wszystkie te sektory muszą współpracować, by osiągnąć cel – podsumował Jarosław Cymerski.
Jan T. Duda skupił się na kwestii wzmocnienia lokalnego bezpieczeństwa energetycznego. Według przedstawiciela Sejmiku Województwa Małopolskiego rozproszony system energetyczny jest odporniejszy na awarie i ataki niż tradycyjna infrastruktura. W celu sfinansowania projektów związanych z bezpieczeństwem można skorzystać z funduszy europejskich. Niestety, większość podmiotów w sektorze energetycznym to firmy prywatne i przydzielanie im unijnego wsparcia jest utrudnione. Panelista wskazał również na konieczność rozwoju rozproszonej energetyki jądrowej oraz dalszego inwestowania w odnawialne źródła energii. Szczególnie ważne w tym kontekście są małe reaktory modułowe (SMR), które mogą zapewnić bezpieczeństwo energetyczne na poziomie lokalnym, stanowiąc istotny element przyszłości energetyki.
Energetyka rozproszona jest sposobem na zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego. Im bardziej rozproszony jest system, tym bardziej jest odporny na uszkodzenia – stwierdził Duda.
Andrzej Piotrowski postanowił bronić infrastruktury napowietrznej, ponieważ jego zdaniem nie jest tak problematyczna, jak się wydaje. Sieci tego rodzaju są stosunkowo łatwe do naprawy i odporne na kataklizmy. Jako potwierdzenie swojej tezy przywołał sytuację podmywania podziemnych okablowań w trakcie powodzi. Następnie skrytykował ideę tworzenia wodorociągów. Jego zdaniem transportowanie wodoru jest bardzo skomplikowane pod względem technologicznym, fizycznym i kosztowym. Prezes NucTherm stwierdził również, że reaktory jądrowe należy uwzględniać nie tylko w strategiach elektroenergetycznych, ale też ciepłowniczych.
Wypowiedź Jacka Czecha była niezwykle ważna, gdyż dotyczyła nowych technologii i cyberbezpieczeństwa energetycznego. Zauważył on, że choć infrastruktura energetyczna jest dobrze chroniona, to wciąż brakuje adekwatnych środków finansowych, które pozwoliłyby na stworzenie kompleksowych zabezpieczeń. Wraz z rozwijającym się rozproszeniem systemów energetycznych wzrasta liczba zagrożeń dla stabilności systemu.
Sektor energetyczny był celem ponad 9 tysięcy cyberataków w 2023 roku, co stanowi 11,5% wszystkich incydentów cybernetycznych w Polsce – wyliczył prof. Czech.
Naukowiec zauważył, że najwięcej cyberataków na świecie dotyczy systemów akademickich, a jednocześnie zapewnił, że na polskich uczelniach podejmowane są działania w celu rozwijania cyberzabezpieczeń, czego przykładem jest działające na AGH Security Operation Center.
Wystąpienie Anny Bałamut było skupione na wzmacnianiu bezpieczeństwa energetycznego z perspektywy jednostki. Fundamentalne znaczenie w tym kontekście ma jej zdaniem budowanie świadomości i działania podejmowane na poziomie lokalnym. Szczególny nacisk położyła na edukację obywateli w zakresie świadomego zarządzania energią, a także na rozwijanie umiejętności odróżniania rzetelnych informacji od dezinformacji, co jest kluczowe w dynamicznie zmieniającym się świecie energetyki. W swojej wypowiedzi zwróciła również uwagę na lokalne rozwiązania, takie jak klastry energetyczne i spółdzielnie, których działanie może znacząco przyczynić się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego oraz zwiększenia efektywności wykorzystania energii w społecznościach lokalnych. Te oddolne inicjatywy powinny stanowić istotny element transformacji energetycznej w Polsce.
Jednostka jako konsument powinna być świadoma swoich możliwości i wpływu na otoczenie, a jednocześnie powinna zadawać sobie pytanie, jak może zmniejszyć koszty i zwiększyć swoje bezpieczeństwo energetyczne – stwierdziła ekspertka.
W dyskusji podsumowującej sesję paneliści odpowiadali również na pytania z sali. Oprócz bezpieczeństwa energetycznego państwa (także w kontekście sztucznej inteligencji), poruszono temat edukacji społeczeństwa oraz zatrudnienia w energetyce na poziomie lokalnym. Ten ostatni wątek Mariusz Ruszel podsumował następująco:
W tym wszystkim, obok wysokich technologii, przewija nam się człowiek i jego kompetencje. Nieważne, w którą stronę te technologie się rozwiną, jednostka ludzka pozostaje bardzo, bardzo ważna.
