Nagranie i zdjęcia z sesji    Relacje z pozostałych sesji
 

II Kongres Energetyki Rozproszonej odbył się w dniach 28–30 października 2024 r. w Centrum Kongresowym ICE Kraków i na kampusie AGH. Jego organizatorem była Akademia Górniczo-Hutnicza, rolę Miasta Gospodarza pełniło Miasto Kraków, zaś Regionem Gospodarzem było Województwo Małopolskie. II KER, składający się z części gospodarczo-politycznej (VII Forum Energetyki Rozproszonej) oraz naukowej (II Konferencja Naukowa Energetyki Rozproszonej), przyciągnął do stolicy Małopolski ponad 2 tysiące uczestników, w tym przedstawicieli administracji publicznej i samorządowej, naukowców, przedsiębiorców z różnych sektorów gospodarki oraz młodzież. Tym samym Kongres potwierdził swą markę jednego z najważniejszych forów debaty o energetyce rozproszonej (ER) i transformacji energetycznej (TE) w Polsce. W trakcie obrad dyskutowano m.in. nad kluczowymi wyzwaniami związanymi z koniecznością zmiany modelu polskiej energetyki, formułowano eksperckie rekomendacje i zgłaszano postulaty branży, a ze sceny padały konkretne deklaracje przedstawicieli władz.   

Zapraszamy do zapoznania się z relacją z sesji tematycznej ST10: Społeczne potencjały i deficyty transformacji energetycznej. 

Sesja ST10 była poświęcona głównie prezentacji wyników badań zespołu socjologów z  Centrum Ewaluacji i Analiz Polityk Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, prowadzonych pod kierownictwem prof. Barbary Worek w ramach projektu Obserwatorium Transformacji Energetycznej. Koordynatorka grupy podkreśliła, że transformacja energetyczna (TE) dotyczy każdego z nas, różny jest tylko stopień jej oddziaływania na nasze życie. Ten zaś jest zależny od tego, kim jesteśmy, co robimy oraz jakie role pełnimy na płaszczyźnie zawodowej i prywatnej. Badania ujmowały temat niezwykle szeroko – od kwestii rachunków za prąd, przez możliwość zostania prosumentem, aż po zmiany w krajobrazie czy kulturze miejsca (na przykładzie terenów górniczych). Prof. Worek zauważyła, że wobec tych zjawisk można przyjąć bardzo różną postawę. Niektórzy traktują je jako szansę na poprawę jakości życia i czynnie włączają się w działania na rzecz transformacji, inni zaś traktują je jako zagrożenie i buntują się przeciwko wszelkim zmianom. Tak czy inaczej, transformacja jest nieunikniona, a każde takie przesilenie wywołuje mocne reakcje społeczne. Jak zdiagnozowała prof. Worek: 

Radykalne kryzysy otwierają nowe możliwości. To tak zwane blue ocean, błękitny ocean możliwości, które nie są jeszcze rozpoznane. Nowe perspektywy wymagające odwagi i umiejętności ich wykorzystania. 

Profesor wymieniła główne czynniki, które kształtują indywidualne postawy wobec TE. To przede wszystkim: kapitał społeczny i kulturowy, ramy prawne, polityczne i ekonomiczne, instytucje społeczne, czyli głęboko utrwalone wzorce działania, normy i wartości, którymi się kierujemy, a także wiedza i umiejętność krytycznego myślenia, która uodparnia na manipulację komunikacyjną.  

Następnie Anna Szczucka i Dorota Micek przedstawiły wyniki badań zespołu, w skład którego oprócz nich wchodzili jeszcze: Marcin Kocór, Jarosław Górniak i Aleksandra Wagner. Projekt nosił nazwę „Energia w życiu codziennym Polek i Polaków” i przyświecało mu założenie, że TE to zmiana nie tylko technologiczna, ale przede wszystkim świadomościowa, a jej motorem jest kapitał ludzki (nie tylko profesjonalistów, ale również zwykłych obywateli). Badania miały na celu poznać postawy, przekonania i codzienne praktyki związane z TE. Przeanalizowano pod tym kątem reprezentatywną grupę Polaków w wieku 18–75 lat, zróżnicowaną pod względem miejsca zamieszkania, płci i sytuacji zawodowej.  

Wyniki zaprezentowane przez Annę Szczucką pokazują, że 70% Polaków uważa zmiany klimatyczne za ważny problemem, choć częściej postrzega się je jako wyzwanie dla świata niż dla Polski. Bardziej spójne w swoich poglądach na ten temat są kobiety i osoby z wyższym wykształceniem. Ciekawie rozkładają się wyniki, jeśli chodzi o wiek – najsilniejsza świadomość problemów klimatycznych występuje u młodego i najstarszego pokolenia, tymczasem środkowa generacja jest mniej uwrażliwiona na tym punkcie. Duży wpływ na nastawienie wobec transformacji energetycznej mają poglądy polityczne. Aż 90% osób z grupy, która określa się jako lewica, uważała, że to ważny lub bardzo ważny temat dla Polski. Wśród osób o poglądach bliższych prawicy tylko połowa tego wyniku złożyła podobną deklarację. Pesymistycznym wnioskiem jest fakt, że tylko 1/3 obywateli czuje się wystarczająco dobrze poinformowana o działaniach rządu dotyczących energetyki. 

Socjolożka przedstawiła także wyniki dotyczące społecznie ugruntowanych poglądów związanych z energetyką, m.in. na temat smogu czy korzystania z paliw kopalnych. Do oceny panelistów pozostawiła kwestię, czy te przekonania wynikają z osobistych poglądów, czy może są determinowane funkcjonowaniem ankietowanych w określonych „bańkach informacyjnych”.  

W drugiej części prezentacji Dorota Micek przedstawiła wyniki dotyczące gotowości społecznej do włączenia się w transformację energetyczną, a także partycypowania w jej kosztach. 72% Polaków deklaruje, że oszczędza energię elektryczną, przy czym częściej robią to osoby mniej zamożne. Niemal co drugi Polak uważa, że sposób, w jaki na co dzień korzysta z energii, ma bardzo duży wpływ na klimat i środowisko. Co trzeci Polak zadeklarował, że doświadcza trudności z ogrzewaniem domu w okresie zimowo-jesiennym z uwagi na koszty. Dalsze wyniki dotyczyły m.in. wysokości rachunków, sposobów radzenia sobie z tym problemem oraz planów termomodernizacyjnych. Na zakończenie Micek skomentowała wskaźniki zaufania społecznego do poszczególnych aspektów TE. Z przedstawionych badań wynika, że największym zaufaniem Polacy darzą władze lokalne – miasta i gminy. Na drugim miejscu plasuje się Unia Europejska, natomiast około co trzecia osoba deklaruje, że ufa urzędnikom i administracji publicznej. 

W drugiej części sesji wyniki badań zostały skomentowane przez Edwina Bendyka. Publicysta zwrócił uwagę, że pogłębiająca się polaryzacja polityczna społeczeństwa doprowadziła do nowej sytuacji, gdy poglądy na temat zmian klimatycznych są związane z sympatiami politycznymi. Jeszcze kilka lat temu zarówno zwolennicy partii lewicowych, jak i centrowych i prawicowych nie kwestionowali tych problemów. Zauważył, że jest to tendencja ogólnoświatowa, a w takich krajach jak np. USA postawy wobec klimatu i środowiska zamiast jednoczyć, stanowią wyróżnik tożsamościowy. Zdaniem Bendyka przedstawione badania dają jednak pewną nadzieję, gdyż pokazują, że istnieje duży potencjał społeczny do prowadzenia transformacji. Kluczową kwestią jest jednak właściwa komunikacja. Jako przykład podał niedawny boom na fotowoltaikę, który jego zdaniem wyniknął z faktu, że zachęta do tego rodzaju inwestycji nie była powiązana z opowieścią o zmianach klimatycznych, ale z pragmatycznymi informacjami na temat oszczędności. Bendyk podkreślił, jak ważną rolę w TE odgrywa narracja, np. Polacy chętnie włączają się w proces zmian energetycznych, jeśli jest on prezentowany jako działanie na poziomie lokalnym czy krajowym, natomiast jeśli jako czynnik sprawczy pojawia się mityczna Bruksela, od razu budzi to nieufność lub bunt.  

Na koniec sesji odbyła się dyskusja panelowa, w której uczestniczyli: Edwin Bendyk, prof. Jarosław Górniak – prorektor UJ ds. współpracy międzynarodowej i socjolog badający deficyty kompetencyjne na rynku pracy, Wojciech Przybylski – wieloletni prezes Krakowskiego Parku Technologicznego oraz ekspert ds. innowacyjności Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego, Marek Stranc – ambasador transformacji energetycznej, prof. Aleksandra Wagner, która prowadzi badania nad komunikacją w transformacji energetycznej, oraz Artur Zawisza – prezes zarządu Unii Producentów i Pracodawców Przemysłu Biogazowego.  

Aleksandra Wagner odniosła się do wyników badania, z którego wynika, że kobiety są bardziej świadome wagi transformacji energetycznej, i zaapelowała, aby zwiększyć udział kobiet nie tylko w branży energetycznej, ale również w szeroko pojętym sektorze technologicznym. Jej zdaniem kobieca wrażliwość jest potrzebna, by nie tylko zauważyć problem, ale również uznać go za pilny – a tylko pod takim warunkiem można skutecznie przeciwdziałać. Panelistka zachęciła również, by rozwijać współpracę między inżynierami i humanistami. 

Przeanalizowaliśmy programy nauczania i podręczniki w szkołach podstawowych i średnich. Okazuje się, że temat energii pojawia się tam jako swojego rodzaju abstrakcja, brakuje jego powiązania z praktykami społecznymi. A to właśnie praktyka łączy temat z materialnością – z wartościami, dyskursami i narracjami. Widzę wielki potencjał w pełniejszym zaangażowaniu w TE nauk społecznych, w kształtowaniu społecznego rozumienia energetyki, upowszechnianiu go w dyskursach, w zmianie praktyk kulturowych i tworzeniu warunków do zmiany praktyk” – stwierdziła Wagner.  

Rozmówcy zgodzili się, że do sprawnego przeprowadzenia transformacji potrzebujemy interdyscyplinarnej, rzetelnej wiedzy, jasnego określenia celu działania, a także zwiększenia zaufania społecznego – zarówno do procesu, jak i do siebie nawzajem. Zwrócono także uwagę, że biznes patrzy na transformację w sposób pragmatyczny i bardziej niż na celach klimatycznych skupia się na bezpieczeństwie dostaw energii i jej kosztach. Argumentem dla przedsiębiorców jest też możliwość oznaczenia swojego produktu jako ekologicznego.